Me e kujtue përmes shkrimit, njeriun e dashtun, dhe me e nda me miq kujtimin, asht nji mënyrë.
Po e kujtoj sot Ramiz Kelmendin, 6 vjet prejse nuk asht ma me ne, me nji tregim të shkurtë të tij nga përmbledhja “Vija e vrragë”, botue në vitin 1966. Ai, djal i ri, si në këte foto me nanën teme Sadeten, kur shkruente gegnisht, si krejt bota shqiptare e civilizueme, e pa damtueme dhe e pa sulmueme prej ‘estetikës’ dhe ‘gjuhës’ së bandave komuniste të Enver Hoxhës:
DILEMA
Vetë ka qenë fajtuer, njikohsisht âsht dashunue në dy vajza. Në Lulen dhe n’Afërditën. Dhe nuk ka dijtë cilën don mâ tepër.
Të dyja i ka dashtë njisoj: shum.
Lulja e Afërdita kanë qenë në nji klasë me tê. Ato kanë qenë shoqe të mira ndërmjet vedi. Sikurse mund të jenë vajzat derisa mos të futet në mes ndonji mashkull. Këto të dyja kanë qenë para nji rreziku të tillë. Me u prishë njena me tjetrën. Mos me folë.
Por ai nuk ishte i vendosun. Nuk mundte me i përqëndrue ndjenjat vetëm në njenën. Nuk ia mbërrinte kurrsesi me e dashtë vetëm “gjysën”.
Lulja âsht “gjysa” e Afërditës, mendonte ai. Dhe Afërdita “gjysa” e asaj. E unë si mund ta due vetëm njenën , kur të dyja, vetëm të dyja janë – nji. Le të jetë cilado prej tyne: Lulja ose Afërdita. Por, të dyja më nji.
Megjithatê, e dinte se zgjidhje tjetër nuk ka: ose njena, ose tjetra. Me të dyja, si dëshironte ai, njikohsisht nuk mund të vejë kunorë. Ose Lulen ose Afërditën. Mirëpo, cilën?
Përkah natyra, ato ndryshojshin shum njena prej tjetrës. Dhe âsht çudi e madhe se si mund të shkojshin bashkë, kur aq pak përkojshin ndërmjet veti.
Kurdoherë e gatshme me qeshë me zâ, “prej zemre”, me u mahitë, me këcye, me luejtë, me u gjindë në shoqni të mashkujve, me qenë e lirë me ata, me i ngacmue ngapak, Lulja ishte mjaft vajzë e llastueme. Por edhe e bukur. Zeshkane. Me sy të zi, të thellë. Sy – “si të dreqit”, i kanë thanë. Sy sherr.
Afërdita, përkundra, ka qenë disi e mbyllun në vete. Ka pasë njifarë krenarije në të mbajtun dhe në të paraqitun. “Ka zotnillëk Afërdita” – flitshin për tê shokët e klasës. “Edhe pse nuk âsht aq e bukur sa Sysherrja”.
Ajo ka qenë e matun. E zgjuet. Inteligjente. Ka lexue shum. Dhe intresohej për gjana mâ thellë. Lulja i merrte sipërfaqsisht. “Jeta âsht e shkurtë” – ka qenë maksima e saj. “Nga jeta duhet grabitë sa mâ shum. Nuk kemi shum kohë me filozofue!” Mandej – qeshte. Sidomos me sytë sherr.
Ai e donte të qeshunën e saj, por respektonte pamasë matunin e Afërditës; i pëlqente natyra e çelun e Lules, por adhuronte krenarin dhe qëndrimin e Afërditës; ishte dashunue tepër n’ata sy sherr, por lakmonte inteligjencën e Afërditës, zgjuetsin e saj.
Me dashtë vetëm Lulen, mendonte ai, kurr nuk ia fali vetit gabimin pse kam lëshue Afërditën. E me dashunue Afërditën, si mund të harrohet Lulja? Me ata sy të saj? Plot shend e gëzim. Rini. Ajo bukuri!
Bashkë kanë shkue në shetina. Që ë tre. Bashkë kanë dalë në korzo, në mbramje. Bashkë kanë shkue në kino. Çdo film e kanë shique sëbashku.
Deri në maturë.
Mandej, nji ditë. Lulja e Afërdita i kanë thanë”:
“Na fal, por sot mbasdite nuk do të shkojmë në kino. Jemi të thirruna te nji shoqe.”
At mbasdite ka shkue vetëm në kino.
Në kino ka pá Lulen dhe Afërditën.
Krah-për-krah me dy mashkuj të pashëm.
(1966)
ObserverKult
Lexo edhe:
PËR GJENERATËN E IDEALISTAVE T’LIRISË, NË PËRVJETORIN E RAMIZ KELMENDIT
