Sot jemi të “përmbytur” me informacione. Hapim celularin dhe e mësojmë se çfarë është duke ndodhur në Dubai. Si do të jetë moti pas 2 orësh, si po rritet popullsia kineze, dhe sa larg është asteroidi i fundit që do të godasë tokën.
Teknologjia na gënjen të besojmë se jemi të gjithëdijshëm.
Jo vetëm kaq: ajo i jep përgjigje brenda pak sekondash çdo lloj pyetjeje praktike. Ku mund të hash picën më të mirë në Napoli?
Ku ndodhet farmacia më e afërt? Fuqia e algoritmeve na bën të besojmë se nuk kemi më nevojë për filozofinë. Por kjo është e gabuar.
“Sigurisht, aplikacioni Siri mund t’iu çojë në picerinë më të mirë italiane, por vetëm Epikuri mund t’ju mësojë se si ta shijoni vërtet atë”.
Kështu ka thënë Eric Weiner, shkrimtar dhe “popullarizues i filozofisë”.
Ai flet për efektet e dobishme të filozofisë në librin e tij “Socrate Express”.
“Filozofia mund të na ndihmojë ta shohim jetën me një pamje tjetër. Është një ilaç i vërtetë për shpirtin.
Por nëse do të më duhej të bëja një krahasim, nuk është një masazh relaksues, por një seancë stërvitore.
Filozofia nuk është as e lehtë dhe as e këndshme. Kërkon jo pak përpjekje sepse na ndihmon të zhvillojmë të menduarit kritik”- thotë ai.
Marcus Aurelius luftoi gjithë jetën për të frenuar pesimizmin e tij natyror. Çfarë mund të na mësojë stoiku i madh për të përballuar vështirësitë e jetës?
Mesazhi i tij – dhe i gjithë stoikëve – është se ne mendojmë që kemi kontroll mbi botën e jashtme, por jo mbi mendimet dhe ndjenjat tona.
Në fakt është e kundërta. Ne nuk mund të kontrollojmë atë që ndodh jashtë nesh – si luftërat ose pandemitë, por mund të modulojmë reagimet tona ndaj këtyre ngjarjeve:impulset, dëshirat tona dhe neveritë tona.
Gjithçka ka të bëjë me mënyrën se si i trajtojmë pasiguritë – ose për të qenë më të saktë, reagimi ynë dhe toleranca jonë ndaj pasigurisë.
Stoikët na mësojnë pikërisht këtë: të punojmë mbi emocionet tona në mënyrë që të jetojmë më mirë.
Në praktikë duhet të ndryshoni atë që mundeni, por mos u shqetësoni për atë që nuk varet nga ju.
Shumë shpesh ne e vendosim lumturinë tonë në duart e të tjerëve: të një shefi tiranik në punë, të një miku me humor, tek ndjekësit tanë në Instagram.
Imagjinoni t’ia besoni kujdesin për trupin tuaj një të panjohuri që takoni në rrugë. Absurde apo jo? Megjithatë, kjo është ajo që ne bëjmë çdo ditë me mendjen tonë: ia dorëzojmë sovranitetin të tjerëve.
Nëse mësojmë që ta njohim dhe duam njëri-tjetrin, bëhemi të pathyeshëm.
Ndaj vendosini vetes qëllime të brendshme dhe jo të jashtme: nuk ju duhet ta fitoni lojën, por ta luani në mënyrën më të mirë të mundshme.
Epikuri është filozofi më i banalizuar ndonjëherë. Ai përmendet vazhdimisht si filozofi i kënaqësisë. A na mëson vërtet ai ta shijojmë jetën dhe si?
Po, ai e konsideronte kënaqësinë si të mirën më të lartë në këtë botë, por nuk ishte një hedonist.
Ai e përkufizoi mirëqenien ndryshe nga sa e kuptojnë shumica prej nesh. Ne e mendojmë kënaqësinë si një prani, atë që psikologët e quajnë afekt pozitiv.
Ndërkohë Epikuri e përkufizoi atë si mungesë.
Grekët e quajtën këtë gjendje ataraksi që do të thotë “mungesë shqetësimi”. Është mungesa e ankthit dhe jo prania e çdo gjëje ajo që çon tek kënaqësi.
Kënaqësia nuk është e kundërta e dhimbjes, por mungesa e saj. Ne e kemi të vështirë ta kuptojmë këtë sepse jetojmë në epokën e kënaqësisë.
Sot ka kaq shumë opsione joshëse që janë vetëm një klikim larg. Epikuri thotë se përtej një pike të caktuar, kënaqësia nuk mund të rritet më, ashtu si një qiell i ndritshëm.
Një qiell i ndritshëm që nuk mund të bëhet akoma më i ndritshëm, por vetëm pak më ndryshe.
Këpucët e reja firmato apo një orë përfaqësojnë një kënaqësi të ndryshme, dhe jo një rritje të saj.
E megjithatë e gjithë kultura jonë konsumatore bazohet në supozimin se dy konceptet mbivendosen.
Dhe ky ekuacion i gabuar shkakton pakënaqësi të panevojshme.
Epikuri na këshillon t’i vlerësojmë kënaqësitë tona në tërësinë e tyre, pra në perspektivë. Disa mund të shkaktojnë dhimbje në të ardhmen, ndaj duhen shmangur.
Kështu dhimbja nga kanceri i mushkërive e tejkalon kënaqësinë e pirjes së duhanit.
Ngjashëm, disa përpjekje mund të çojnë tek kënaqësia në të ardhmen dhe për këtë arsye duhen duruar, si për shembull stërvitja në palestër.
Miqësia thoshte Epikuri është kënaqësia më e madhe në jetë, megjithëse miqtë mund t’ju lëndojnë, por kjo dhimbje është shumë më e vogël sesa kënaqësitë që ofron ajo. Si përfundim, duhet të kemi kujdes nga “shumë”.
Nuk na duhen më shumë (pra më shumë para, më shumë sukses, më shumë miq), por mjaftueshëm. Dhe nga kjo do të jemi mirënjohës për atë që kemi dhe për atë që na ndodh.
Sot jetojmë në një kohë kur na duhet të bëjmë vazhdimisht shumë gjëra në të njëjtën kohë.
Kështu ndërsa punojmë kontrollojmë Whatsapp-in, i përgjigjemi një e-maili, flasim në telefon.
Jemi vazhdimisht të hutuar. Në libër ju e quani Simone Weil “filozofin e vëmendjes”. Çfarë do të thotë ai?
Vëmendja është shumë e rëndësishme. Ajo e formëson jetën tonë më shumë se çdo gjë tjetër.
Nuk ka të bëjë domosdoshmërisht me atë që ne po bëjmë, por me mënyrën se si po e bëjmë. Rëndësi ka cilësia e vëmendjes sonë dhe jo objekti i saj.
Simone Weil thoshte se ka një emër për vëmendjen më intensive dhe bujare: dashuria.
Vëmendja është dashuri: ato janë e njëjta gjë. Vetëm kur i kushtojmë dikujt vëmendjen tonë, plotësisht dhe pa pritur shpërblim, ne përfshihemi në këtë “formë më të rrallë dhe më të pastër bujarie”.
Prandaj kur ajo na mohohet nga një prind apo i dashur, është gjëja që dhemb më shumë: është një tërheqje e dashurisë.
Vëmendja jonë është gjithçka që duhet të japim. Pjesa tjetër – paratë, lëvdatat, këshillat – janë zëvendësues shumë të dobët. Edhe koha po ashtu.
T’i japësh dikujt kohën por jo vëmendjen tënde, është mashtrimi më mizor nga të gjithë. Për shembull, fëmijët mund ta dallojnë nga 1 km larg vëmendjen e rreme të një prindi.
Vëmendja e vërtetë nuk ka të bëjë vetëm në vënien re të tjetrit, por në njohjen e tij, dëgjimin e plotë të tij, tek të qenit i pranishëm në jetën e tij.
Më shumë se çdo gjë tjetër, është vëmendja ajo që e dikton jetën tonë.
Le të flasim për pleqërinë: ajo nuk është asnjëherë e brendshme dhe e vërtetë. Të plakesh ka të bëjë me të tjerët dhe asnjëherë me veten.
Ne kemi nevojë për një mënyrë të re të të menduarit mbi plakjen. Çfarë na mëson për këtë Simone de Beauvoir?
Ka pak modele mbi një pleqëri të kënaqshme. Shumë njerëz presin me inat dhe sillen si të ishin të rinj me çdo kusht.
“Unë nuk do të plakem kurrë!” i thonë vetes në pasqyrë çdo mëngjes. Por kjo është një betejë e humbur. Ne kemi nevojë për një mënyrë të re të të menduarit për pleqërinë.
Sipas Simone de Beauvoir, pleqëria është një dukuri kulturore, një vendim shoqëror i marrë nga të tjerët. Sekreti i një pleqërie të lumtur është pasioni (dhe jo pasiviteti).
Dhe vëmendja në këtë fazë të jetës duhet kthyer nga jashtë, drejt botës. Kjo do të thotë të kesh projekte, dhe jo thjesht hobi.
Siç thotë ajo vetë: “Ka vetëm një zgjidhje nëse duam që pleqëria të mos jetë një parodi absurde e jetës sonë të mëparshme.
Dhe ajo është të vazhdojmë të ndjekim qëllime që i japin kuptim ekzistencës sonë. Po ashtu, përkushtimi ndaj njerëzve, ndaj grupeve apo kauzave, ndaj punës krijuese, sociale, politike dhe intelektuale”.
Dhe kështu bëri. Beauvoir ishte më aktive politikisht në të 70-at se sa në të 20-at.
Unë besoj se të plakesh mirë do të thotë t’i afrohemi lirisë për të bërë atë që na pëlqen pa u shqetësuar për gjykimin e të tjerëve.
Secili prej nesh ka frikë nga vdekja. Montaigne na shpjegon se si ta kapërcejmë këtë frikë…
Pas një aksidenti duke kalëruar, Montaigne ishte i bindur se vdekja ishte afër. Por ai nuk ndjeu as dhimbje as frikë.
Mbylli sytë dhe ndjeu kënaqësi duke e lëshuar veten, sikur të vdiste qetësisht në gjumë. Kjo përvojë e bindi atë se vdekja nuk është armiku, që na pret atje tej për të na marrë por një pjesë e jona.
Dhe duke tentuar t’i largohemi vdekjes, ne thjeshtë po ikim nga vetvetja. Dhe në vend të kësaj qasje duhet ta familjarizojmë veten me konceptin e fundit tonë si qenie.
Vdekja nuk është diçka që ne e zotërojmë, si tabela e shahut apo prodhimi i verës. Ajo nuk është një aftësi.
Është një orientim, dhe është në përputhje me natyrën. Vdekja nuk është dështimi i jetës, por rezultati i saj natyror.
Ashtu si një gjethe vjeshte që nuk shqetësohet se si të bjerë nga pema, as ne nuk duhet të shqetësohemi se si të vdesim.
Siç tha dikur Montaigne “Natyra do t’ju tregojë se çfarë të bëni në momentin dhe kohën e duhur.
Ajo do ta bëjë në mënyrë të përsosur këtë punë për ju, ndaj nuk duhet të shqetësoheni”. Njeriu nuk mund të mësojë si të lindë, ashtu siç nuk mund të studiojë se si të vdesë.
Ne nuk kemi nevojë për një pranim kapitullues ndaj saj, por për një pranim të plotë dhe bujar që na lejon të jetojmë intensivisht deri në frymën tonë të fundit. /Sette – bota.al
ObserverKult
Lexo edhe:
KËSHILLA E EQREM ÇABEJT: PARA SE TË SHKRUANI PËR GJUHËN SHQIPE DUHET TA KENI KËTË GJË PARASYSH
