(Përkujtim: dhjetëmujori pa djalin tim të mirë, Luranin)
Nga Xhabir Ahmeti
Jashtë bënte vapë. Fundi i muajit maj, 1981.
Dola në park ta ndez një cigare. Jashtë i gjeta edhe disa fqinj. Derisa ndërronim ndonjë fjalë mes nesh, jo larg kulloste një kalë i dobët, asht e lëkurë, i bardhë, por i përlyer, i cili për çdo ditë vinte në park duke u larguar nga lagjja me të cilën na ndante bulevardi, ikte nga era e varfërisë, e tërhiqte pas vetes fatin e romëve dhe rehatohej në barin e njomë e të lëngshëm të parkut të ndërtesës sonë. Disa metra larg kalit të zhubrosur dy plaka përlaheshin duke e sharë njëra –tjetrën në një serbishte me theks të gjuhës rome, me një arsenal të paparë të një leksiku tepër “të yndyrshëm”. Kur gratë e ngrinin zërin dhe kur kalonte ndonjë kamion në bulevard, kali shikonte në një pikë të papërcaktuar në qiell thuajse i vinte veshin zënkës ose ndoshta ishte frikësuar nga zhurma e kamionëve që nuk ishin të rrallë. Ndoshta e dinte kali i gjorë se gratë zihen se cila prej tyre do të bëhej skllavopronarja e tij e re ose mendonte se me kamionë të tillë të zhurmshëm i mbledhin kuajt e moçëm e i çojnë te dyert e Hadit ku Hermesi ia dorëzon e Harronit i cili, pastaj, me barkën e tij të përhime i shoqëron shpirtrat deri në errësirën e përjetshme prej nga s’ka kthim. Gratë që s’e dëgjonin mirë njëra-tjetrën nga zhurma e motorit, kur kamionët e impononin ndonjë intermexo ato kalonin në sharje të një kategorie më vulgare në gjuhën serbe me një leksik “më të lëngshëm, leksik që përfshin në fjalorin e sharjeve një mori fjalësh e sintagmash nga “kokrra e misrit”, “buka”, “dielli”, “fëmija në bark të nënës”, madje edhe deri te “perëndia”. Të gjitha këto ishin në listën e sharjeve ku doemos ishin edhe “motra”, “nëna”, “gruaja”, madje edhe “babai” edhe shumë fjalë e frazeologji të tjera. Zënkën e ndërpriste ose ndonjë ndërhyrje burrash e grash që nga lagjja e tyre e kapërcenin vrap bulevardin e vinin aty ose gratë ndaleshin nga lodhja. Kësaj radhe ishte lodhja që i ndau. U rraskapitën të gjorat nga të bërtiturat e tyre. Me siguri në atë çast kishin nevojë për një gotë ujë. Pastaj gratë shkuan secila rrugës së vet duke mërmëritur vetë me vete. Kurse kali nisi të kullosë me ngut, thuajse e kishte gostinë e fundit në këtë blerinë urbane.
Zëri çjerrës i plakave i cili u fashit në horizont, la pas vetes hijen e shijes së hidhur mbi blerim. E ktheva kryet kah lagjja me kasolle të vogla ku shkuan gratë. Kërkoja një butësi atje, por atje ku ka mjerim nuk gjen dot një kënd butësia. Lagjja dukej si një lagje beduinësh në shkretëtirë e cila këndon zishëm në duet me erën duke ngritur vazhdimisht pluhurin e varfërisë lart mbi përmendoret luksoze të Shkupit 2014. Më erdhi keq për njerëzit që jetonin në atë ngushticë, të ngushtuar edhe më shumë nga rrëmuja urbane që e rrethonte. Por, çfarë mundte të bëjë një qytetar për ta, kur një shtet s’bën dot gjë? Pastaj një tufë qensh u dukën matanë bulevardit. Nga shtegu prej të cilit dolën qentë u ngrit një shtëllungë e madhe pluhuri. Pastaj, kur u fashit pluhuri, dy djem nga lagjja e kapërcyen bulevardin, iu afruan kalit të gjorë dhe me shkopinj në dorë filluan ta rrahin. Njëri donte ta drejtojë kalin në një anë, tjetri në tjetrën. Kali më kot mundohej të mbrohet me shqelma me këmbët e tij të dobëta.
S’mund të ndërhynte kush e t’i largojë këta mujsharë se pasonte rafali i sharjeve i cili mblidhte plot njerëz të lagjes së tyre dhe mundte të krisë belaja. Pastaj kali i shkretë u rrëzua. Kur mendova se mbaroi, kali e ngriti kryet e shikoi kah ne thuajse kërkonte ndihmë prej nesh.
E pashë se cigarja, ku ta di e sata me radhë, ishte kah fundi dhe u nisa për në shtëpi. Po pas shpine më befasoi im bir Lurani që asokohe ishte në klasën e parë. Ai kishte qëndruar pranë meje, por nga rrëmuja as ai s’më ishte paraqitur. As unë s’e kisha vënë re.
“Po ti”?! iu drejtova i habitur.
“Erdha ta shoh kalin”, më tha. I vogël, por i etshëm të vërejë gjithçka, më pyeti: “Babi, pse i rrahin kuajt”?
“Nuk e di, babi, nuk e di”, i thashë pasi nuk kisha një përgjigje të hairit.
Pastaj Lurani tha:
“Sa i mirë është ky kalë, babi! Më vjen shumë keq për të!”…
“Pse të vjen keq për kalin?”…e pyeta.
“Sepse i dhemb kur i bien me shkopinj”…
“Hajde të shkojmë në shtëpi se na presin”, – i thashë. Pastaj, t’ia largoj sikletin, e pyeta:
“Si kalove sot në shkollë, zogu i babit?
Nuk m’u përgjigj. E ktheva kokën ta shoh pse s’m’u përgjigj. Ai s’ishte pranë meje. Për një minutë, kishte arritur te kali dhe po ia lëmonte jelet. Shkova vrap pas tij, t’i rri afër. Sytë e tij të blertë, me qerpikë të gjatë, atë ditë nuk shkëlqenin nga gëzimi, si zakonisht. “Më vjen keq për kalin…!” tha përvajshëm. Unë e mora për dore dhe u nisëm kah shtëpia. Lurani vazhdimisht e kthente kokën kah kali. Kur u larguam pak, kali u ngrit dhe vazhdoi të kullosë. Sytë e Luranit tash shkëlqyen. “Sa kali i mirë është ky, babi”! tha me njëfarë pezmi që buron nga pastërtia shpirtërore e fëmijës. Përsëri kërkoi t’i afrohej kalit. E lëshova. Kali u ndal. Shikonte me një ngashërim i cili ishte i mbështjellë me një shtresë të hollë pikëllimi thuajse dëshironte të thotë: ka edhe njerëz të mirë në këtë botë!…
Pastaj shkuam në banesë heshtazi. Ajo ditë ishte e veçantë, e turbullt, plot pikëllim që e mundonte shumë Luranin. Dhe, kjo lexohej jo vetëm në sytë e shqetësuar, por edhe hetohej në çdo lëvizje. Është e dhembshme kur e tashmja nuk shkëlqen në sytë e fëmijës.
“Çfarë ka ky çamarrok?…”, ime shoqe pyeti, sa na pa. “Pse qenka kështu i përlotur?”.
“I dhimbset kali i lagjes matanë bulevardit që kullot në parkun tonë”, i thashë.
“Pse?”
“Sepse e rrahën me shkopinj, mami!”, tha Lurani dhe ia dha me dënesë.
“Biri i nënës… sa i do kafshët!”
“Babi”, ndërhyri Lindita, “edhe qentë i gjuajnë me gurë!”
Një copë e madhe reje e mbuloi diellin mbi park ku s’ishte më kali dhe një hije e pakëndshme ra midis nesh. Ndoshta djali e ndjeu peshën e kësaj hijeje më shumë, prandaj shkoi e ndezi dritën në pikë të ditës. Kur u kthye kah ne, kularë të kuq ngashërimi që pluskonin në ajër i dhanë fytyrës së tij ngjyrë trëndafili. Pastaj nga dritarja e hapur e kthyer kah bena vërshoi një erë e freskët, e cila e rrëzoi goblenin lëvarur në mur. Ishte ky një kujtim i dashur i gruas sime, qëndisur me një djalë të përlotur skaj lumit. Xhami i kornizës së goblenit u thye.
Heshtje!
“Nuk është mirë kur thyhet xhami kështu”, u mërzit gruaja. Ra përsëri një heshtje. Pastaj gruaja i fshiu copat e qelqit…
Kali doli edhe disa herë në park. Dhe, u tret një ditë. Nuk u paraqit më. Mbetën të qëndrojnë në ajër ato skenat me plakat grindavece dhe me ata djemtë që s’e linin të qetë kalin e gjorë.
Ndërkaq Lurani u rrit me atë pikëllim. Me pikëllimin për kalin. Me ato kujtime dhune.
“Do ta kenë vrarë me shkopinj!” thoshte prej asaj kohe, sa herë që binte fjala për kuajt. “Kafshë fisnike janë kuajt”. “Pamja e atij kalit fle në kujtesën time… Çudi, pse s’i lënë të qetë kuajt dhe kafshët?!…”, shtonte.
Kjo ishte arsyeja që ai nuk deshi ta shikojë kurrë filmin Kuajt i vrasin, apo jo, të Sidni Pollakutn ndonëse ishte filmofil i paparë. Ishte ky një titull që e lëndonte.
Pastaj në moshë të rinisë së hershme Lurani bëri një rrjetë të madhe shoqërie që nga Stambolli, në Prishtinë, në Zagreb, në Sarajevë, anë e kënd Gjermanisë, Zvicrës, Suedisë e Anglisë, deri në Amerikë e Australi. Ishte kjo një flakë e brendshme e tij për ta ndarë dashurinë e pafund që kishte për njerëzit dhe për çdo gjë të gjallë, për jetën, sepse aty e shihte bukurinë. E bukura ishte përcaktimi i tij. Dashuria ishte ideologjia e tij. Prandaj u bë aktor.
***
Sot u bënë dhjetë muaj që Luranin fizikisht s’e kemi pranë, por hija e atij kalit për të cilin qau Lurani ka mbetur e freskët.
Unë edhe tash, kur nuk e kam pranë Luranin vazhdimisht “flas” me të për egërsinë që njeriu tregon për kafshët. Ai nuk e kuptoi kurrë pse njeriut të keq për ta ofenduar i thonë kalë, lopë…
Djali im i mirë!
Shpesh ulem i heshtur në një kënd dhe e shikoj Arbën. Ajo, princesha e vogël e Luranit, ka bërë një koleksion të madh kukulla kafshësh prej pelushi dhe të të gjithave u ka vënë emra. Shpesh ajo thotë edhe babi im i do kafshët si unë!
Dhe, Arbushi kujdeset për to me një përkushtim të paparë.
***
Sa të ngjan Arbushi, Luran, sa të ngjan! Ajo është kopja jote! Kurse dashuria që kemi ne për ju të dy i mban të qëndrojnë këmbët tona të lodhura…
*Titulli i origjinalit: “Hija e kalit fle në kujtesën time”
ObserverKult
____________________
Lexo edhe:
XHABIR AHMETI: LURAN, GJITHÇKA PËRFUNDOI ME PIKËLLIM TË THELLË PASI TË HUMBËM TY…
