Tregim nga Çehov:
Andrej Andrejeviç Sidrov-i trashëgoi nga e ëma katër mijë rubla e vendosi që me këto para ta hapë një librari. E një shitore e tillë ishte skajshmërisht e domosdoshme. Qyteti vuante nga paarsimimi dhe paragjykimet, e vetmja gjë ishte se pleqtë shkonin në hamamin me avull, nëpunësit luanin letra dhe pinin pa masë vodkë, damat përgojonin, rinia jetonte pa ideal, vajzat gjatë gjithë ditës së lume ëndërronin për martesë dhe hanin qullë helde, burrat i rrihnin gratë e tyre dhe rrugëve bridhnin derrat.
“Ide, sa më shumë ide!” mendonte Andrej Andrejeviçi,. “Ide!”
Pasi e mori me qira lokalin për librari, shkoi në Moskë dhe prej atje solli shumë vepra letrare të vjetra dhe të reja dhe shumë tekste shkollore dhe të gjitha këto i renditi me kujdes nëpër polica. Gjatë tri javëve të para blerësit nuk erdhën fare. Andrej Andrejeviçi rrinte pranë tezgës e lexonte Mihajlovskin dhe përpiqej që të mendonte për së mbari. E kur befas i shkonte ndërmend, për shembull, se nuk do të ishte keq po të hante pak peshk të pjekur me qull, në atë moment e zinte veten si po mendonte: “Ah, si ia nisi!” Çdo mëngjes në librari prapë e mbarë hynte një vajzë e mardhur, me shami dhe me kundra lëkure pa çorape dhe thoshte;
Më jep uthull për dy kopejka!
Andrej Andrejeviçi i përgjigjej me hidhërim:
E keni gabuar derën, zonjë!
Kur kthente ndonjë mik në dyqan, atëherë duke i dhënë fytyrës një shprehje të rëndësishme dhe misterioze, e hiqte nga polica më e lartë vëllimin e tretë të Pisarevit, e frynte pluhurin prej tij dhe me shprehjen e fytyrës sikur në librari ka diçka të tillë, por ka frikë ta tregojë, thoshte:
Po, vëllaçko… Kjo farë gjëje, mund t’ju them, nuk është për gjithkënd… Po… Këtë, vëllaçko, me një fjalë më duhet ta theksoj vetëm aq, a e merrni vesh a jo, nëse e lexon njeriu këtë, vetëm do t’i hapë krahët nga çudia… Po.
Kujdes, vëlla, mos të të dalë keq!
Pas tri javësh erdh blerësi i parë. Ishte ky një zotëri i trashë me zylyfe, me një shirit të kuq përreth, sipas të gjitha gjasave ishte spahi. Ai e kërkoi pjesën e dytë të “Fjalës sonë”.
E kryqa a keni:
Nuk mbaj.
Do të duhej… Keq! Nuk më shkohet në treg për një cikërrimë.
“Me të vërtetë nuk shoh ndonjë arsye që të mos mbaj kryqa”, mendonte Andrej Andrejeviçi pasi shkoi blerësi. “Këtu në provincë nuk mund të ketë specializim të ngushtë, por duhet të shitet gjithçka që ka lidhje me arsimin dhe që në këtë mënyrë ose në një tjetër ndihmon.”
Ai çoi një letër në Moskë dhe nuk kaloi as një muaj e në dritaren e librarisë së tij menjëherë u ekspozuan pena, lapsa, bishtpenash, fletore, tabela dhe pajisje të tjera shkollore. Te ai kohë pas kohe filluan të vijnë çuna e vajza, e një ditë ai fitoi një rubël e dyzet kopejka madje. Një herë me turr u fut te ai vajza me këpucë lëkure; ai në atë çast e kishte hapur gojën që t’i thotë me hidhërim se e ka gabuar derën, kur ajo tha:
Ja një kopejkë, ma jep një letër për dhe ja edhe shtatë kopejka për një pullë postare!
Pas kësaj Andrej Andrejeviçi nisi të mbajë të mbajë pulla postare dhe pulla taksash, dhe për helbete edhe formularë fletëpagesash. Pas nja tetë muajsh (duke llogaritur nga dita e hapjes së librarisë) erdhi një damë të blejë pena.
A mos keni, ndoshta, çanta për gjimnazistë? – pyeti ajo.
Auu, zonjë, nuk mbaj.
Ah sa keq! Atëherë më tregoni çfarë kukullash keni, por pak më të lira.
Zonjë as kukulla s’ka! – tha pikëllueshëm Andrej Andrejeviçi.
Ai nuk mendoi shumë, e çoi një letër në Moskë dhe së shpejti në librarinë e tij u shfaqën çantat, kukullat, lodrat, shpatat, harmonikat, topat dhe gjithfarë lodrash.
Të tëra këto janë vetëm cikërrima! – u thoshte ai miqve të tij. – Por pritni pak, do të siguroj pajisje shkollore dhe komplete të lodrave të arsyeshme! Te unë, a po merrni vesh njësia edukative do të pushojë mbi rezultatet më të mira dhe shkencore, me një fjalë…
Porositi shtanga gjimnastikore, kroket, “mos u nxeh”, biliar për fëmijë, vegla kopshtarie për fëmijë dhe nja njëzet komplete lodrash të tjera.
Pastaj qytetarët, duke kaluar rreth shitores së tij, për kënaqësinë e tyre të madhe, vërejtën dy biçikleta: një të madhe, një më të vogël. Dhe tregtia mori të përpjetën. Tregtia ecte veçmas për kërshëndella, kur Andrej Andrejeviçi vuri në dritare shpalljen se te ai shiten stoli për bredha.
Do të bëj që higjienën ta ndjejnë të afërt, a po merrni vesh – u thoshte miqve të tij duke fërkuar duart. – Vetëm të dal deri në Moskë! Do të kem filtra të tillë dhe gjithfarë përsosjesh shkencore që të mbeteni pa mend, me një fjalë. Shkenca, vëllaçko, nuk mund të injorohet. Joo!
Duke fituar shumë para nga tregtia, ai shkoi në Moskë dhe bleu atje shumë mallëra të ndryshme për nja pesë mijë rubla me para në dorë dhe veresi. Ishin ata filtra, dhe llamba të jashtëzakonshme për tavolina shkrimi, dhe kitara, dhe brekë higjienike për fëmijë dhe biberonë , dhe kuleta, dhe libra me ilustrime zoologjike.
E me këtë rast bleu për nja pesëqind rubla enë të mrekullueshme, dhe i erdhi mirë që i bleu, për shkak se gjërat e bukura e zhvillojnë shijen e hollë dhe jetën e bëjnë më të bukur. Duke u kthyer nga Moska në shtëpi, ai nisi ta vendosë mallin e ri nëpër raftet e librave. Dhe ndodhi disi që, kur nisi ta rregullojë policën e epërme, u bë njëfarë dridhjeje dhe dhjetë vëllimet e Mihajlovskit, njëri pas tjetrit, ranë nga rafti; një vëllim i ra në kokë, kurse vëllimet tjera ranë mbi llamba dhe i thyen xhamat e të dy llambave.
O po ata, megjithatë… shkruajnë trashë! – mërmëriti Andrej Andrejeviçi duke u kruar.
Ai i mblodhi të gjitha librat, i lidhi mirë me sixhim dhe i futi përfund tezgës. Nja dy ditë më vonë e lajmëruan se fqinji i tij bakall është dënuar dhe e kanë dërguar në çetat ndëshkuese për shkak të torturimit të nipit dhe se dyqani i tij jepet me qira. Andrej Andrejeviçi u gëzua shumë dhe urdhëroi që dyqani të ruhet për të. Shpejt në mur u hapën dyert dhe të dy dyqanet, të bashkuar në një ishin përplot me mall; meqë blerësit që hynin në gjysmën tjetër të dyqanit, sipas shprehisë, gjithmonë kërkonin çaj, sheqer e vajguri, Andrej Andrejeviçi, duke mos menduar shumë, filloi të mbajë mall bakalli .
Sot ai është njëri ndër tregtarët më me nam në qytetin tonë. Bën tregti me enë, me duhan, katran, sapun, gjevrekë, pëlhura, me mall galanterie dhe të bojaxhinjve, me pushkë, lëkura, proshutë. Në treg e ka marrë me qira një bodrum vere dhe, thonë se përgatitet të hapë hamame familjare me avull, me dhoma të veçanta. Kurse librat të cilat dikur ishin të renditur në raftet e tij, duke përfshirë këtu edhe vëllimin e tretë të Pisarevit, moti janë shitur nga një rubël e pesë kopejka për një pud .
Në ditët e emrit dhe dasma miqtë e dikurshëm, të cilët Andrej Andrejeviçi me ironi i quan „amerikanë“, nganjëherë nisin me të bisedën për përparimin, për letërsinë dhe për temat tjera fisnike.
A e keni lexuar, Andrej Andrejeviç, librin e fundit të Lajmëtarit të Evropës? e pyesin.
Jo, s’e kam lexuar… përgjigjet ai duke hapur e mbyllur sytë e duke lozur me zinxhirin varur në qafë. – S’na intereson ajo punë. Ne merremi me punë më praktike.
Përktheu: Lindita Ahmeti
ObserverKult
Lexo edhe:
ÇEHOV: KUR NUK KA SHPRESË, JETOHET ME KUJTIME…
ANTON ÇEHOV: ÇFARË DO TË THOTË TË JESH ”I KULTURUAR”?
NJË SHAKA E VOGËL, TREGIM NGA ANTON ÇEHOV, PËRKTHYER NGA AGRON TUFA
ÇEHOV: ÇMOJE VETEN MË TEPËR. TË TJERËT ASHTU-KËSHTU TA ULIN ÇMIMIN!
NGA ANTON ÇEHOV: DASHURIA TREGON SE ÇFARË DUHET TË JETË NJERIU
Lexo edhe:
LEFTER ÇIPA: TË TË SHIHJA DHE NJË HERË!
Nuk e di pse qeshje natën,
Si e Bukura e Dheut.
Nuk e di pse shkelje valën,
Me çap e dritën e kreut!
Qeshja jote si ujëvarë,
Zbrazej dimër, derdhej verë.
Kisha qejf që duke qarë
Të të shihja dhe një herë!
ObserverKult
