Ju ftojmë të lexoni një cikël të zgjedhur poezish nga Ndue Ukaj:
Biletat
Biletat i blejmë me çmimet që i përcakton tregu.
I kalkulojmë ndjenjat, mërzinë dhe gëzimin;
dashurinë minus mungesën e saj
dhe shohim sesi matematika shpie në rezultate të gabuara.
Të hutuar nëpër stacione ardhjesh e pritjesh gabojmë rrugën.
Presim trenin që shpie kah gëzimi, por ai na çon në dyert e trishtimit.
Pastaj të hutuar kthehemi prapa dhe e shohim se kemi humbë shumë.
Një termin pune, një kafe me personin e dashur që e prisnim gjatë
apo pjesën e fundit të një romani që e lamë pa përfunduar.
E mbyllim ditën dhe biletat i gjuajmë në hedhurina,
por nesër sërish na duhet një biletë e re.
Një rrugë për të parë piktura madhështore në Luver,
ose një shëtitje në mrekullitë e Romës
apo një përqafim buzëmbrëmje te deti i kujtimeve të mira.
Kur mbaron java, pushojmë dy ditë.
Dhe të dielën në mbrëmje i bëjmë llogaritë, si fëmija detyrat e shtëpisë:
parat janë harxhuar, muaji ka edhe ca ditë.
Duhet të blejmë biletën mujore për më shumë dashuri; apo për dhimbje më të gjatë.
Në fund të muajit kalkulatori i ndjenjave bie përtokë
dhe përnjëherë çohemi peshë.
Muaji që vjen është më i mirë- vjen pranvera dhe ditët janë të gjata,
ose bie pikëllimi dimëror dhe netët janë të trishta.
Biletat i blejmë me çmimet që i përcakton tregu
dhe të hutuar shtegtojmë në stacione pritjesh
presim ditën e re që t’i mbyllim portat e gabuara.
Shkojmë në teatër dhe e marrim biletën për dëfrim,
por Tartufi na tregon se shpirti koprrac i botës jeton në çdo kohë.
Pastaj gudulisim vetveten dhe s’i hapim bebëzat të shohim
të vërtetën në sy, sepse hipokrizia është e modës.
Një ditë tjetër Hamleti ngjitet në skenë
i llastuar dhe me shikimin e mprehtë, pëlcet nga pezmi.
Ai sheh shumë fantazma që gërvishtin rrobat e lirisë,
dhe një tabelë me shënime të zhubravitura,
ku thuhet se gjithmonë varet prej nesh çfarë statistikash bëjmë,
ku e ngulim flamurin e mërzisë dhe ku atë të gëzimit.
Stinë ndjenjash
Vera e bukur u arratis, prapa la shumë kujtime,
si shiu i rrëmbyeshëm pluska fustanit tënd të mëndafshtë.
Me të u mbyll një epokë, disa mund ta pagëzojnë lumturie,
por ata që e duan borën e stuhinë, mendojnë ndryshe.
Vjeshtë. Mugëtirë. Stinë e mjegullës.
Ti ke ndërruar fustanin, ai ka ngjyrë gështenje, si flokët e tu.
Por ndjenjat s’kanë stinë, kohë, as ngjyrë.
Ne gëzohemi kur shohim pafundësinë e qiellit,
ndonëse misteret e tij na turbullojnë mendjen
dhe vonë e kuptojmë se kurrë s’ka kohë për lumturi.
Vjeshtë. Mugëtirë. Stinë e mjegullës.
Pemët zhvishen, kurse ne vishemi.
Ti e menduar thua: fustani në duart e mia duket parashutë shpëtimi nga furtuna.
E dashur, pemët zhvishen dhe s’bëjnë dashuri si ne.
Ato prapë mbulohen me bukuri në stinën e tyre.
Prandaj neve s’na duhet acari.
Pemët gjithmonë kanë stinën e tyre, kalendarin që s’ua përfillim.
Ne na pëlqen vera, ndonëse shpesh mbytemi në stuhi ndjenjash.
Por çka ndodh kur fustani yt mbetet në duar si flamur disfate?
Dashuria sa stinë ka, poema që ti e mësove përmendësh?
Ti s’më thua, s’të them as unë dhe ky është ekuacioni i pazgjidhshëm.
S’vërtitëm nëpër libra shkencorë.
Të kujtohet si shikonim të habitur livadhin e shkretë
dhe përcillnim shndërrimin e natyrës.
Natyra e heshtur lëviz sipas rregullave të universit.
Po ne si lëvizim?
Çfarë rregullash zbatojmë ne, kur godet dimri dhe trishtimi?
Ëndërrojmë gjithmonë stinën e jetës, sythat e pemës sonë
Natyra ndryshon sipas ligjeve të vendosura nga një fuqi që s’e kuptojmë.
Kur çel dashuria, lule bëhemi,
kur na lë, vyshkemi dhe bëhemi baltë.
Mugëtira. Dielli shfaqet rrallë.
Natyra s’ka jetë dhe pemët duken hije të frikshme;
hije kohësh të shkuara,
tregime plot enigma që përfundojnë në zbrazëti.
Shpejt mund të fillojë kapitulli tjetër
S’ekziston një mënyrë e përsosur për të parashikuar rrjedhën e gjërave.
Në buzëmbrëmje, dikush paralajmëroi ndryshimin e motit
dhe menjëherë filluan përgatitjet.
Pranë plazhit të mendimeve dëgjohej llokoçitja e peshqve
dhe rrapëllimat e hapave të pakontrolluar të atyre që kanë frikë nga stuhia.
Por mikja e ime e habitur e kishte mendjen tek atmosfera politike
dhe s’e vëzhgonte se kush paralajmëronte ndryshimin e ndjenjave.
Jashtë çdo gjë dukej e qetë. Lulet, zogjtë dhe retë që përcjellin kumte.
E dashur – kjo domethënë se shpejt mund të fillojë kapitulli tjetër
dhe ne duhet të vishemi ndryshe.
Tani është mbrëmje dhe nga kjo pjerrësi s’shoh asgjë të qartë.
Shoh shtigje të ngushta, që çojnë diku, por unë s’lëviz.
E di, pema që e dua shpejt do të vishet me akull
dhe ne duhet të vishemi – ndoshta me pamundësi – paqartësi.
Të kam thënë se dashuria është…diçka që s’di ta shpjegoj,
prandaj edhe s’i pëlqej leksionet për të.
Ajo më mban me petkun e përhershëm
si ushtari i papërkulur që shpërfill ligjet e luftës,
hierarkitë, doktrinat.
Dje ëmbëlsisht i kreha flokët e tua të bukura
dhe u pashë i frikësuar në sytë e tu të stuhishëm
ku doja të hyja si nëndetëse e gatshme për beteja pafund.
Ka diçka që shkon përtej imagjinatës.
Nga lartësitë e papërfillshme shoh krejt trupin tënd,
trupin tënd të shtrirë-siç shtrihet pamja e detit
prej një kënd magjik në buzëmbrëmje.
E atëherë zemra ime
është një anije që shkëputet nga spirancat
dhe hidhet nëpër dallgë të trazuara.
Koha për gjëra të bukura
Koha për gjëra të bukura s’ishte dje, s’është sot – ajo është gjithmonë.
Edhe në këtë ditë me shi e mërzi,
kur ndjenjat janë lagur si flokët e tua t’buta që i mban me shumë hijeshi.
Bie shi dhe unë shëtis nëpër të me mendime t’stuhishme.
E di që pasdite dielli na thanë rrobat, por kush na ujit ndjenjat,
të humburat,
kohën kur vërtiteshim nëpër mjegullnajë shpirti.
Vitet treten si një copë gazete e zhubravitur
në të cilën dikush krejt vonë kujtohet të lexojë diçka.
Po çka të lexojmë ne?
Aty ka paqartësi dhe ata që presin diellin,
janë të pikëlluar dhe thonë se ai u ka kthyer shpinën.
Por dielli ynë ku është?
Kronikat thonë se shkenca është zhvilluar në mënyrë marramendëse,
por gjërat e thjeshta kanë mbetë peng i tregimeve të vjetra.
Për lirinë, dritën, errësirën, dashurinë, s’ka nevojë shpikje të reja.
Gjatë jam menduar të shkruaj ungjillin tim.
Të përshkoj tokën si ajo vajza në mbrëmje që tregon të dhënat për motin
dhe kufijtë e marrëzive t’i mbushi me palma e ullinj për festën e fitores.
Jo për ta pritë Mesinë me to – dhe pastaj për ta kryqëzuar,
por për lirinë tonë.
Përpara meje për gjëra të njëjta kanë shkruar
dhe kanë folur poetë e profetë.
Por këtë ëndërr të bukur gjithmonë e ka tradhtuar dikush:
një gjarpër
të cilit dua vërtet t’ia shkeli kokën.
Mos gjyko
Na ka braktisë imagjinata qëmoti
dhe na ka lidhë fjalët për fije kashte,
prandaj ende s’i kemi mësuar urdhërimet e jetës.
Unë kurrë s’do të gjuaj gurin
kur të tjerët do t’i drejtojnë gishtat drejt teje.
Në imagjinatën time gjen paqe
një pjesë e udhëtimit tënd të ëmbël.
Rrënjët e kësaj historie janë prej mjalti.
Unë jam rrëfyer njëherë dhe kam thënë:
sa herë shoh portretin e Marie Magdalenës,
përpara meje shfaqet shikimi yt.
Se jeta është e bukur
s’ duhet prova shumë,
as guida,
s’duhet eksperimente ekonomike, statistika shkencore.
Mjafton të zgjohesh në mëngjes
dhe të shohësh zbardhjen e ditës së re,
kodra e zhveshura nga errësira,
pemët e liruara nga robëria e natës
dhe vajzat krahëlehta që ecin bashkë me erën.
Pastaj të dëgjosh këngën e zogjve
apo të shikosh mrekullinë e një peizazhi malor.
Sa shumë peizazhe ka para syve tanë.
Mjafton të kesh rreth vete duart e dikujt
që të përqafojnë
dhe ti e sheh si çelen qiejt
dhe ndien si plotësohen të gjitha zbrazëtit e botës.
Se jeta është e bukur
s’ duhet prova shume
mjafton të kesh një çati për t’ i strehuar dhimbjet,
dëshirat e bjerra.
Dhe se jeta është plot marrëzi,
po ashtu s’duhet prova shumë.
Sabato tregoi se një të urituri në një kamp përqendrimi
i dhanë ta hante një mi të gjallë.
Ka dhe shumë marri tjera
që vërtiten rreth nesh: stuhi, luftëra, erëra të forta,
viruse që pllakosin vdekje e mjerim.
Megjithatë ti mos shiko kurrë lajme të tepërta,
mund ta çlirosh mendjen nga robëria
me një përqafim
dhe të shkruash një libër mahnitës.
Çaste
Ka disa çaste të cilat s’kërkojnë shpjegime shtesë.
Për shembull, zgjohesh në mëngjes pranë detit
dhe të duket se përpara s’ka gjë tjetër përpos teje dhe lumturisë.
Qielli blu dhe hapësira blu
si flokët e diellit në një ditë të nxehtë korriku.
Zogjtë e lumtur bëjnë spektakël
dhe këndojnë në hapësirën e krijuar për ta,
si fëmijë që përhapin lajme të gëzuara.
Por dita kalon shpejt dhe vjen mbrëmja,
Kur erret,
faniten ndjenjat e zemrat bëhen të vogla.
Dhe kjo është arsyeja pse zogjtë dhe fëmijët ikin nga terri.
Ata s’e duan mbretërimin e tij dhe s’përhapin lajme nëpër të.
Kur dielli arratiset, zogjtë kanë frikë dhe kërkojnë caqet,
si ne kufijtë e tanë.
Por zogjtë s’kanë kufij, harta, ligje.
Çuditërisht, ata s’dinë të qajnë,
të kërkojnë të drejtat e tyre dhe s’e manifestojnë gëzimin me flamuj.
Në çdo mëngjes shfaqen në dritare të gëzuar
dhe bëjnë spektakël në këtë hapësirë fjalësh
teksa kallëzojnë si luftohet për paqe pa kufij.
E vërteta
E vërteta është fushë zemrash të zhuritura,
toka e saj, as butë as shkëmbore.
Në atë syprinë të gjithë nxitojnë të hyjnë
me flamuj madhështorë dhe orkestër muzikore.
E vërtetë – se herë flitet dhe shkruhet për të –
më shumë flitet për mungesën e saj.
Përditë organizohen tribuna dhe flitet me tension.
Sokrati vdiq dhe pas vete la shumë trishtim.
Ai tregoi se fillimi i mençurisë qëndron te njohja e injorancës,
por ne ishim të përgjumur dhe s’dëgjonim, s’shinim.
Dhe ky vajtim vazhdon të fishkëllejë në veshët tanë.
Një ditë, ndoshta do t’i gjejmë fijet e shkëputura të kësaj rrëmuje,
por ka kohë që gjoksi njerëzor ka temperaturë.
Në tabelën e ditës,
duken shenjat e një plage që kullon.
Askush s’ka dëshirë të bëhet Toma biblik,
të vë gishtin në kraharorin që kullon gjak
dhe i penduar të thotë: po, besoj.
Konferencat e gjata, predikimet monotone,
duan t’i djegin kujtimet e t’i zëvendësojnë me fjalë të reja
dhe t’i balsamosin që të mos mykën.
Zogjtë bëjnë punën e tyre – spektakël në qiellin tim.
Unë shkruaj për harmoninë e të kundërtave.
S’e dua terrin, as agimet e mjegullta.
Në kopshtin e mendimeve gërmoj të vërtetën
dhe mbledh një buqetë për kohët e djegura.
Për të vërtetën e zemrës së butë,
që s’kërkon zgjedhje, as vendime parlamentare.
Një zemër e tillë ndihmon të gjenden
fijet e shkëputura të kësaj rrëmuje.
Pemë
Unë s’jam ajo pema e ndaluar
ku gjen prehje një gjarpër
që josh
dhe kërkon një dorë të lehtë
për ta mashtruar.
S’jam as ajo pema magjike Van Gogh-ut.
Jam një pemë
rrënjët e së cilës janë në themelet e një ëndrre,
ku mblidhen zogj dhe ia thonë këngës së mëngjesit;
ku vjelin fruta kalimtarë rasti
dhe zgjat krahët përherë një grua madhështore.
Një letër
Një copë letër mund të jetë ma e rëndësishme
se pesha e dëshirave tua, e ëndrrave
e krejt dhimbjeve që mban në gjoksin tënd,
në supet e rënduara;
më shumë se sytë blu ku hyjnë e dalin anije plot dëshira,
më shume se një zemër që përshkohet prej stuhish e cunamesh.
Ajo mund t’i rrisë dhimbjet ose e kundërta t’i zvogëlojë ato.
Një copë letër mund të përcaktojë:
ku ti mund të shkosh dhe ku jo,
një letër që quhet një leje për të kaluar kufijtë,
ku ligjet e kalimit andej janë të varura nga dikush,
siç janë të varura ato këndej nga dikush tjetër.
Një jetë njerëzore është plot kufij, pengesa, tundime.
Trishtueshëm një letër mund ta zvogëlojë peshën e trupit tënd,
peshën e dhimbjeve, të dashurive,
të dëshirave, të ëndrrave, të trishtimit,
një letër mund ta zvogëlojë sasinë e gëzimit,
sasinë e lumturisë.
Një letër mund ta mat sasinë frymëmarrjes,
oksigjenin në trup, tensionin, pulsin.
Sepse ne jemi të rrethuar përherë me kufij
që duken e zhduken krejt papritur në jetën tonë.
Ne e dimë se n’ta ka kontrolle,
policë e ushtarë të gatshëm me armë në duar që zbatojnë urdhra,
por kurrë s’bëjmë punën e duhur që t’i zëvendësojmë
me lule tërfili,
skulptura të bukura e ëndrra pranverore.
Sepse kufijtë e vërtetë janë në gjuhë,
në ëndrra mëngjesore e dëshira të këqija nate.
Çuditërisht njerëzit s’i duan kufijtë,
por s’janë mësuar të jetojnë pa ta,
prandaj rrallë e kuptojnë peshën e një letër që të përcakton sa peshon ti,
kush je ti dhe a mund të kalosh atje ku dëshiron ti!
Kufijtë janë barrë dhe njerëzit janë të dënuar të vuajnë
brenda tyre,
prandaj ata e kanë të vështirë t’i rrisin përmasat e zemrës,
të gjuhës,
të shpirtit,
të ëndrrave
dhe të themelojnë mbretërinë e bukur të dashurisë.
ObserverKult
