Poetika e vrame nga lufta
(Recension për librin e Donika Dabishevcit, “E gjithkohshmja Andërr”, Littera, Prishtinë, 2024)
Libri “E gjithkohshmja Andërr”, e autores Donika Dabishevci është një kronikë poetike për luftën. Një kronikë ku së bashku me njerëzit vritet edhe vet poetika, por mbijeton fjala si trajtë e kujtesës. Si rrallë herë në ndonjë libër tjetër portreti i luftës sfidohet nga fjala artistike, se tek Andrra e Donikës. Cila është kjo Andërr?!
Nga Afrim DEMIRI
Andrra e lirisë, e mbijetimit apo një metafizikë e papërshkrueme. Andrra është antiportreti i luftës, është njerëzorja përballë antinjerëzores. Si e solli gjakftohësinë e rrëfimit autorja derisa i ngjallë peizazhet e dhembjes që gufojnë nga gjaku i përflakur. Si i ngriti ajo vdekjet e pafajshme në heroizmin e heshtur karshi barbarisë egërshane. Një rrëfim të tillë e kam ndjerë vetëm tek libri ” Lufta nuk ka fytyrë gruaje” të nobelistes Svetllana Aleksejiviq, kurse Donika nëpërmjet vargjeve sjell epikën e tragjikës që ka përmasat e tragjedive antike.
Nuk është thanë kot që mbase surealizmi krijon lehtësinë më të pranueshme me e bartë artistikisht dhembjen e lufës, me e zhvendosë realitetin tragjik në hapësira ku ruhet brumi i njerëzores para krimit antinjerëzor. Por jo! Poezia në këtë libër vjen me ritmin ekzistencial, me fuqinë e rrëfimit të një dëshmitareje që fuqinë e fjalës e lidhë me frazeologjizmat e njeriut tonë të thjeshtë që me vdekjen ndeshet ballëpërballë si me arushën, por e ruan drejtpeshimin psikik para makthit.
Është kjo një qëndresë e një gjame epike homerike ku lemeria përbihet deri në heshtje dhe etika ngrihet mbi vdekjen. Ky është vargu poetik i Donikës që figurat, metaforat, simbolet i gurëzon në dhembje i kthen në armë të folmës së njeriut tonë të rëndomtë, në gjuhën që flet pak e thotë shumë.Vargu i saj dëshmon poetikën e vrame në luftë krahas fateve njerëzore. Çdo poezi merr përmasat e një monumenti përkujtimor, për masakrat, për njerëzit që vdekja i nxen në shtëpitë e tyre derisa përgatiten t’i lajnë sytë për ditën e re.
Donika ia çjerrë fytyrën luftës, i hakmerret për viktimat e saja. Vdekja e prekë etninë e saj. Një vdekjeje kolektive i kundërvihet një individ që rastisë të jetë poete. Kjo poete e ndjek luftën edhe në Sarajevë, Gazë apo në Kijevë! E demaskon! Krijon përmasën e njerëzorës globale. Libri zgjerohet del përtej kufinjëve të Kosovës. Andrra merr përmasën edhe të sotmës ajo shtrihet gjithandej rruzullit. Nuk jam i sigurtë a është dashtë të del nga rrethi i kujtesës sonë nga dhembja autentike?! Por poetika e dhembjes nuk njeh kufinj!.
“E gjithkohshmja Andërr” e Donika Dabishevcit, krahas “Lum Lumit” të Ali Podrimjes, do të jenë libra emblematik për dhembjen njerëzore pavarësisht nga rrafshi se kush e sjell atë.
Sepse poezia e para e ndjen tërmetin e zemrës, pa menduar prej kujt po vjen ai.
ObserverKult
Lexo edhe:
1.GËZIM ALIU: “E GJITHKOHSHMJA ANDËRR”, POEMË PËR NJERIUN NË LUFTË
2. Agron Gashi: Poetika e vdekjes mizore te “E gjithkohshmja Andërr”
3. AFRIM DEMIRI: “E GJITHKOHSHMJA ANDËRR”/ POETIKA E VRAME NGA LUFTA
4. HAJRIZ SEJDIU: E PËRKOHSHMJA DHE E GJITHKOHSHMJA SI ANTITEZË DHE AMBIVALENCË NË POETIKËN E DONIKA DABISHEVCIT
5. BAJRAM MJEKU: “E GJITHKOHSHMJA ANDËRR” – MONUMENT INDIVIDUAL PËR DRAMËN KOLEKTIVE
6. Maxhun Osmanaj: Një metaforë në mes jetës dhe vdekjes
7. BISLIM AHMETAJ: DASHURIA DHE VDEKJA NË POEZINË E DONIKA DABISHEVCIT
8. AGIM BAÇI: VALLJA E FJALËVE TË DHIMBJES TE “E GJITHKOHSHMJA ANDËRR”
9. MËRGIM BEKTESHI: “E GJITHKOHSHMJA ANDËRR”, KUJTESË HISTORIKE NË VARGJE
10.Kujtim Morina: Përsiatje pas leximit të librit me poezi të Donika Dabishevcit, “E gjithkohshmja andërr”
11.Drita Fejza: “E gjithkohshmja Andërr”, libër që ruan kujtesën historike dhe nderon viktimat e luftës!
12. Hajriz Sejdiu: Shtatë imazhet në përmbledhjen poetike të luftës “E Gjithkohshmja Andërr” të Donika Dabishevcit
13. SHEFQETE GOSALCI: “E GJITHKOHSHMJA ANDËRR”, LIBËR I VEÇANTË I NJË POETEJE ELITARE
14. AGRON GËRGURI: “E GJITHKOHSHMJA ANDËRR”, LIBËR QË DUHET DRAMATIZUAR PËR T’I DHËNË VULË KUJTESËS!
15. TIMO MËRKURI: IKJA SI TRIUMF I JETËS NË POEZINË “TUJ IKË DEKËS” E DONIKA DABISHEVCIT
16. DRITA FEJZA: POEZIA “DREJT PUSHKATIMIT” E D.DABISHEVCIT, REFLEKTIM I THELLË MBI JETËN, VDEKJEN E DINJITETIN NJERËZOR!
17.Lindita Komani: “E gjithkohshmja Andërr”, libër kujtese për dhimbjen e luftës
18. Kemajl Aliu:ABSURDI I LUFTËS DHE PSIKO- DRAMA NJERËZORE
19. Vilson Culaj: “E gjithkohshmja Andërr”, saga e dramës kombëtare që flet përmes artit poetik
20. Halil Matoshi: Diskursi i emnimit të ligësisë simas estetikës së të shëmtuemes te Donika Dabishevci
